مقایسه وی‍‍‍ژگی های کانی شناسی خاک های کلسی سول و ورتی سول استان های اصفهان و چهارمحال وبختیاری و ارتباط آنها با وضعیت پتاسیم

آگاهی از خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و کانی شناسی خاک ها در تفسیر چگونگی تشکیل و تحول آنها و حل مسائل تغذیه ای مانند تثبیت و رهاسازی عناصری مانند پتاسیم مفید است. منحنی های کمیت-شدت (q/i) پتاسیم برای ارزیابی قابلیت استفاده پتاسیم خاک و مدیریت مصرف کودهای پتاسه مفید هستند. تحقیق حاضر به منظور مقایسه برخی از ویژگی های فیزیکی، شیمیایی، کانی شناسی بخش رس و پارامترهای نمودارهای (q/i) در خاک های ورتی سول و کلسی سول دو استان اصفهان و چهارمحال وبختیاری به ترتیب، دارای رژیم رطوبتی اریدیک و زریک صورت گرفت. به این منظور، سه پروفیل در خاک های هر یک از مناطق خاتون آباد و مبارکه در استان اصفهان و مناطق کوهرنگ و شهرکرد در استان چهارمحال وبختیاری (مجموعا 12 پروفیل) حفر گردید و پس از اندازه گیری خصوصیات فیزیکوشیمیایی و شکل های مختلف پتاسیم، نوع کانی های رسی افق های مختلف پروفیل شاهد در هر منطقه، توسط دستگاه اشعه ایکس مطالعه شد. رده بندی پروفیل های شاهد در دو سیستم آمریکایی و جهانی (wrb) انجام شد. در مطالعات کمیت-شدت پتاسیم، نمونه های 5/2 گرمی خاک از تمامی افق های هر یک از پروفیل ها با محلول های دارای نسبت فعالیت پتاسیم متفاوت (ark) به تعادل رسانیده شد و تغییر غلظت پتاسیم در محلول (k?) به عنوان تابعی از نسبت فعالیت پتاسیم اندازه گیری شد. با استفاده از اطلاعات به دست آمده، منحنی های q/i برای هر خاک، رسم و پارامترهای آن تعیین شد. خاک های کوهرنگ و خاتون آباد (اصفهان) در سیستم رده بندی آمریکایی در رده ورتی سول طبقه بندی شدند، اما در سیستم رده بندی wrb به ترتیب، در گروه مرجع کمبی سول و کلسی سول قرار گرفتند. خاک های مبارکه و شهرکرد در سیستم رده بندی آمریکایی به ترتیب، در رده اریدی سول و اینسپتی سول طبقه بندی شدند ولی در سیستم رده بندی wrb هر دو در گروه مرجع کلسی سول قرار می گیرند. به نظر می رسد رد ه بندی آمریکایی برای خاک های مورد مطالعه مناسب تر باشد. بر اساس نتایج حاصل از کانی شناسی، در همه خاک های مورد مطالعه، کانی های ایلیت، اسمکتیت، کلریت، کائولینیت، کوارتز و پالی گورسکیت (به جز خاک کوهرنگ) تشخیص داده شد. بر اساس شواهد موجود، کانی های کوارتز، کلریت، کائولینیت و ایلیت در خاک ها دارای منشأ توارثی می باشند ولی برای اسمکتیت ها هم منشأ توارثی و هم منشأ پدوژنیکی به نظر می رسد. نمودارهای q/i، شکل معمول گزارش شده در منابع را نشان دادند ولی از نظر پارامترهای q/i به جز pbck تفاوت های زیادی بین خاک ها مشاهده نشد. دامنه تغییرات نسبت فعالیت پتاسیم در حال تعادل (ar0) در افق سطحی خاک های کوهرنگ، خاتون آباد، مبارکه و شهرکرد به ترتیب 0078/0- 0044/0، 1053/0- 0195/0، 1067/0- 0278/0 و 0811/0- 0174/0 5/0(mmol/l) بود. دامنه تغییرات پتاسیم به آسانی قابل تبادل (?k) در افق سطحی خاک های کوهرنگ، خاتون آباد، مبارکه و شهرکرد به ترتیب 56/1-724/0، 756/3-233/0، 26/2-728/0 و 05/4-56/0 mmolkg-1 بود. دامنه تغییرات پتاسیم به سختی قابل تبادل (kx) در افق سطحی خاک های کوهرنگ، خاتون آباد، مبارکه و شهرکرد به ترتیب 67/3-59/2، 13/7-79/2، 71/1-57/1 و 25/5-69/3 mmolkg-1 بود. دامنه تغییرات ظرفیت بافری پتاسیم (pbck) در افق سطحی خاک های کوهرنگ، خاتون آباد، مبارکه و شهرکرد به ترتیب 4/201-4/191، 69/35-95/11، 27/26-6/13 و 96/49-97/30 mmol.kg-1/(mmol/l)0.5 بود. پارامترهای نمودارهای کمیت-شدت پتاسیم با عمق تغییر کرد و در مورد pbck و kx با افزایش عمق مقدار آنها افزایش یافت که می تواند ناشی از افزایش درصد رس با افزایش عمق خاک باشد. مطالعات همبستگی بین ویژگی های خاک و پارامترهای q/i پتاسیم نشان داد که بین pbck و ظرفیت تبادل کاتیونی در تمام مناطق به جز شهرکرد ارتباط معنی داری وجود داشت. بین ar0 و پتاسیم تبادلی، بین ?k0 و پتاسیم تبادلی و بین pbck و درصد رس در تمام مناطق ارتباط معنی دار وجود داشت. بین kx و پتاسیم غیرتبادلی در تمام مناطق به جز مبارکه نیز ارتباط معنی دار دیده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که pbck در خاک های ورتی سول اصفهان و چهارمحال وبختیاری تفاوت زیادی داشت. این پارامتر می تواند بر جذب پتاسیم توسط گیاه تأثیر داشته باشد و به عنوان معیاری در تحقیقات حاصلخیزی این خاک ها مد نظر قرار گیرد. پیشنهاد می شود با کاشت گیاه در خاک های ورتی سول اصفهان و چهارمحال وبختیاری اثر pbck بر جذب پتاسیم بررسی شود.